ASYSTENTKI I ASYSTENCI MIĘDZYKULTUROWI W SZKOŁACH: CO WARTO WIEDZIEĆ?
[pobierz prezentację]
Kim są asystentki i asystenci międzykulturowi?
Czym zajmują się asystentki i asystenci międzykulturowi?
Asystentki i asystenci międzykulturowi:
- wspierają dzieci z doświadczeniem migracji w adaptacji w środowisku szkolnym,
- tłumaczą pomiędzy: dziećmi mówiącymi w różnych językach, dziećmi a kadrą, kadrą szkoły a rodzicami lub opiekunami prawnymi,
- pomagają w nauce języka polskiego oraz w nauce przedmiotów,
- współpracują z kadrą szkoły w określeniu potrzeb edukacyjnych, psychospołecznych, socjalno-bytowych dzieci z doświadczeniem migracji oraz w odpowiadaniu na te potrzeby,
- pośredniczą w kontaktach pomiędzy szkołą a rodzicami lub opiekunami prawnymi dzieci,
- wyjaśniają i pomagają zrozumieć różnice kulturowe, oraz rozwiązywać wynikające z nich nieporozumienia czy konflikty,
- współpracują z kadrą szkoły w zapobieganiu i przeciwdziałaniu przemocy, wykluczeniu oraz dyskryminacji,
- wspólnie z kadrą szkoły kształtują postawę szacunku dla różnorodności społecznej w szkole.
Jak pracują asystentki i asystenci międzykulturowi?
W jednej szkole może pracować kilka asystentek lub asystentów w zależności od potrzeb szkoły i dzieci, które do niej chodzą. Może to być np. kilka asystentek z Ukrainy lub asystentki posługujące się różnymi językami – jeśli w szkole są dzieci o różnym pochodzeniu.
Najlepiej, jeśli asystentka bądź asystent pracuje na pełny etat w jednej szkole.
Asystentki są zatrudniane przez szkołę ze środków przekazanych przez organ prowadzący, a czasem przez organizację pozarządową.
Asystentki i asystenci są obecni podczas lekcji na stałe w jednej klasie (np. w edukacji początkowej lub w oddziale przygotowawczym) albo pracują rotacyjnie w różnych klasach. Współpracują ściśle z nauczycielką lub nauczycielem oraz z wychowawcami. Blisko towarzyszą dzieciom. Mogą być obecni także podczas zajęć świetlicowych, zebrań z rodzicami itp.
Korzyści
Z obecności asystentek i asystentów w szkole korzysta cała społeczność szkolna: dzieci z doświadczeniem migracji i ich rodziny, nauczycielki i nauczyciele, zespół psychologiczno-pedagogiczny, dyrekcje. Dzieci polskie i ich rodziny.
Przykładowe wypowiedzi dotyczące korzyści wynikających z obecności asystentek w szkołach:
Nauczycielka języka polskiego (szkoła podstawowa): Gdyby nie było asystentki międzykulturowej na lekcji, miałabym spore problemy ze zrozumieniem słów jak i przekazaniem ich podopiecznym. Nawet jeśli kontekst jest zrozumiały, to niektóre naukowe wyrazy mogą być niezrozumiałe.
Pedagog szkolny (szkoła podstawowa): W czym pomaga asystent międzykulturowy w szkole? W porozumiewaniu się między dziećmi, dzieci migranckie zgłaszają problemy w pierwszej kolejności do asystentki międzykulturowej, jest możliwość szybkiej reakcji na pojawiające się trudności w szkole. Bardzo ważne jest również wyjaśnienie zachowań, które wychodzą z różnic międzykulturowych.
Dzieci ukraińskie (do asystentki międzykulturowej): Dzięki Pani mogliśmy wytrwać w tej szkole.
Jak zatrudnić asystentkę lub asystenta międzykulturowego?
Aby zatrudnić asystentkę międzykulturową lub asystenta międzykulturowego dyrekcja szkoły składa wniosek do organu prowadzącego o przekazanie środków na zatrudnienie takiej osoby na podstawie Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 Prawo Oświatowe, rozdział 7: Kształcenie osób przybywających z zagranicy, Artykuł 165 ustęp 8a. Wzór takiego pisma można znaleźć w tej publikacji na stronie nr 234.
Opisana powyżej ścieżka dotyczy zatrudnienia asystentek i asystentów dowolnego pochodzenia i narodowości.
Zdarza się, że organy prowadzące odmawiają przyznania środków na zatrudnienie pomocy nauczyciela, powołując się na ograniczenia budżetowe. W takiej sytuacji warto:
- regularnie i systematycznie adresowanie do organu prowadzące pisma o przekazanie środków na zatrudnienie asystentki międzykulturowej lub asystenta międzykulturowego,
- szczegółowo uzasadnić potrzebę zatrudnienia takiej osoby – pisemne lub podczas spotkania z przedstawiciel(k)ami organu prowadzącego.
Aby zatrudnić asystentki i asystentów dla dzieci z Ukrainy, które przybyły do Polski po 24 lutego 2022 można dodatkowo skorzystać z następujących źródeł finansowania i przepisów:
- Fundusz Pomocy, o którym mowa ustawie z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa
(Dz. U. 2024 poz. 167 z późn.zm.) - Od 2025 r.: Rządowy program wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z Ukrainy „Szkoła dla wszystkich” na lata 2024-2027 (w grudniu 2024 zakończyły się konsultacje społeczne programu, jego wdrożenie jest planowane w 2025 r.).
Przy zatrudnieniu, od asystentek i asystentów wymagane są: wykształcenie średnie, znajomość języka, którym posługuje się dziecko z doświadczeniem migracji oraz znajomość języka polskiego w stopniu komunikatywnym. Nie są wymagane certyfikaty poświadczające znajomość języka polskiego, przygotowanie pedagogiczne, ani ukończenie żadnych kursów lub szkoleń.
Jak efektywnie współpracować z asystentkami i asystentami oraz wykorzystać ich potencjał?
Zatrudnienie asystentek i asystentów to ogromna pomoc zarówno dla dzieci, jak i dla kadry szkoły. Aby w pełni wykorzystać ten potencjał, warto skorzystać z doświadczeń szkół oraz organizacji pozarządowych, które od wielu lat współpracują z asystentkami i asystentami. Można przeczytać o nich w publikacji pt. „Wrocławskie standardy pracy asystentek i asystentów międzykulturowych budowanie międzykulturowej społeczności szkolnej”. Zachęcamy także do zapoznania się z Checklistą dla szkół współpracujących z asystentkami i asystentami międzykulturowymi.
Przepisy oświatowe
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Art. 94a, ustęp 4a.) oraz Ustawa Prawo Oświatowe (Rozdział 7: Kształcenie osób przybywających z zagranicy, Art. 165 ust. 8) wprowadziła możliwość zatrudniania w szkołach pomocy nauczyciela:
Osoby, o których mowa w ust. 4 / ust. 7 [czyli osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki] mają prawo do pomocy udzielanej przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia, zatrudnioną w charakterze pomocy nauczyciela przez dyrektora szkoły. Pomocy tej udziela się nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy. Środki na zatrudnienie pomocy nauczyciela przekazuje organ prowadzący na wniosek dyrekcji szkoły.
Przy zatrudnieniu, od pomocy nauczyciela wymagane są: wykształcenie podstawowe, znajomość języka, którym posługuje się dziecko z doświadczeniem migracji oraz znajomość języka polskiego w stopniu komunikatywnym. Nie są wymagane certyfikaty poświadczające znajomość języka polskiego, przygotowanie pedagogiczne, ani ukończenie żadnych kursów lub szkoleń.
Od 1 września 2024 r. w szkołach można zatrudniać także asystentki i asystentów międzykulturowych na podstawie Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 Prawo Oświatowe, rozdział 7: Kształcenie osób przybywających z zagranicy, Artykuł 165 ustęp 8a:
W szkole może być zatrudniony asystent międzykulturowy. Asystent międzykulturowy udziela osobom, o których mowa w ust. 7, pomocy w kontaktach ze środowiskiem szkolnym, a także współdziała z ich rodzicami oraz szkołą.
Czym różni się pomoc nauczyciela od asystentki lub asystenta międzykulturowego?
Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Edukacji Narodowej, głównym zdaniem pomocy nauczyciela jest towarzyszenie dzieciom i wspieranie ich podczas lekcji (m.in. poprzez tłumaczenie). Rola asystentek i asystentów międzykulturowych jest natomiast szersza i obejmuje wspieranie całej społeczności szkolnej. W Klasyfikacji Zawodów i Specjalności (KZiS) została ona opisana następująco: Asystent międzykulturowy diagnozuje etapy szoku kulturowego, bariery adaptacji i integracji uczniów oraz podejmuje działania zapobiegawcze i naprawcze. Ułatwia uczniom niebędącym obywatelami polskimi integrację w środowisku szkolnym. Wspomaga dyrektora szkoły w procesie organizacji współpracy z rodzicami ucznia cudzoziemskiego, a także ich włączaniu w społeczność szkolną. Wspiera spójne funkcjonowanie wielokulturowej społeczności szkolnej.