Przepisy oświatowe
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Art. 94a, ustęp 4a.) oraz Ustawa Prawo Oświatowe (Rozdział 7: Kształcenie osób przybywających z zagranicy, Art. 165 ust. 8) zawiera następujące zapisy:
Osoby, o których mowa w ust. 4 / ust. 7 [czyli osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki] mają prawo do pomocy udzielanej przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia, zatrudnioną w charakterze pomocy nauczyciela przez dyrektora szkoły. Pomocy tej udziela się nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy. Środki na zatrudnienie pomocy nauczyciela przekazuje organ prowadzący na wniosek dyrekcji szkoły.
Asystentka międzykulturowa lub Asystent międzykulturowy (AM) to określenie, którego używamy w odniesieniu zarówno do osób zatrudnionych przez dyrekcję szkoły na stanowisku pomocy nauczyciela ze środków przekazanych przez organ prowadzący w oparciu o przepisy oświatowe, jak i wobec osób, które są zatrudniane w szkołach przez organizacje pozarządowe.
Jedynym formalnym wymogiem dotyczącym kompetencji asystentek i asystentów międzykulturowych jest znajomość języka kraju pochodzenia dziecka. Asystentka lub asystent nie muszą posiadać wykształcenia wyższego i/lub pedagogicznego. Przepisy nie określają także wymiaru czasu asystentek i asystentów pracy ani minimalnej liczby dzieci, która uzasadniałaby zatrudnienie asystentki bądź asystenta. Pozostaje to w gestii dyrektorki lub dyrektora szkoły.
Jak zatrudnić pomoc nauczyciela w szkole?
Aby zatrudnić w szkole osobę pełniącą funkcję pomocy nauczyciela, dyrekcja szkoły powinna złożyć pismo do organu prowadzącego z prośbą o przyznanie środków na zatrudnienie takiej osoby. Przykładową treść takiego pisma można znaleźć w tej publikacji na stronie nr 234.
Niejednokrotnie zdarza się, że organy prowadzące odmawiają przyznania środków na zatrudnienie pomocy nauczyciela, powołując się na ograniczenia budżetowe. W takiej sytuacji pomocne i skuteczne może być:
- regularne i systematyczne adresowanie do organu prowadzące pisma o przekazanie środków na zatrudnienie pomocy nauczyciela,
- szczegółowe uzasadnienie potrzeby zatrudnienia takiej osoby (pisemne lub przekazane podczas spotkania z przedstawicielami organu prowadzącego).
Zakres zadań asystentek i asystentów
Zakres zadań Asystentek i Asystentów międzykulturowych (oraz osó pełniących funkcję pomocy nauczyciela) może obejmować m.in.:
- wspieranie dziecka migranckiego w adaptacji w nowym otoczeniu,
- pomoc w tłumaczeniu z języka polskiego na język ojczysty dziecka i jego rodziny (oraz odwrotnie), zarówno podczas zajęć szkolnych jak i podczas zebrań rodziców oraz spotkań indywidualnych z dyrekcją lub kadrą pedagogiczną szkoły,
- pośredniczenie w kontaktach pomiędzy szkołą a rodzicami lub opiekunami prawnymi dzieci migranckich,
- wspieranie w rozwiązywaniu konfliktów zw. z różnicami kulturowymi, religijnymi itp.
- dostarczanie kadrze szkoły wiedzy o różnicach kulturowych i wpływie doświadczenia migracji na sposób funkcjonowania dziecka w szkole,
- inicjowanie i wspieranie działań mających na celu integrację dzieci, rodziców oraz całej społeczności szkolnej.
Więcej o zakresie zadań, doświadczeniach oraz wnioskach i rekomendacjach dotyczących współpracy szkół z asystentkami i asystentami można przeczytać TUTAJ.
Zachęcamy także do zapoznania się z Checklistą dla szkół współpracujących z asystentkami i asystentami międzykulturowymi.
Jak efektywnie współpracować z asystentkami i asystentami międzykulturowymi?
Aby współpraca pomiędzy dyrekcją i kadrą szkoły a asystentami i asystentkami była efektywna i satysfakcjonująca dla obu stron, warto zadbać o następujące kwestie:
Zatrudnienie właściwej osoby, w tym:
- zbadanie i uwzględnienie potrzeb poszczególnych grup tworzących społeczność szkolną (w tym uczniów i uczennic, rodziców, kadry szkoły),
- znalezienie odpowiedniej osoby, która może pełnić funkcję asystentki lub asystenta z uwzględnieniem takich czynników jak znajomość języka / języków, doświadczenie w pracy z dziećmi, rozumienie wpływu doświadczenia migracji na psychofizyczne i społeczne funkcjonowanie dziecka, znajomość systemu edukacji w Polsce.
Określenie warunków współpracy, w tym:
- ustalenie zasad (współ)pracy pomiędzy szkołą a asystentką lub asystentem, w tym: zakresu zadań, czasu pracy i dostępności, roli i pozycji asystentki bądź asystenta w kadrze pedagogicznej szkoły, wynagrodzenie,
- ustalenie zasad bezpośrednie współpracy pomiędzy nauczycielką lub nauczycielem asystentką lub asystentem, w tym wzajemnych oczekiwań oraz sposobu i częstotliwości wymiany informacji zwrotnych i ewaluacji współpracy.
Wdrożenie do pracy w szkole, w tym zapoznanie z przestrzenią fizyczną szkoły, przedstawienie asystentki lub asystenta pozostałej kadrze szkoły, przekazanie istotnych informacji o uczniach i uczennicach, umożliwienie kontaktu z rodzicami.
W związku z tym, że większość Asystentek i Asystentów międzykulturowych to osoby z doświadczeniem migracji, należy uwrażliwić kadrę szkoły na kwestie różnic kulturowych a także na kwestie związane z równym traktowaniem oraz przeciwdziałaniem dyskryminacji.
Monitorowanie i ewaluacja współpracy, w tym regularność przekazywania informacji zwrotnej (w obie strony), ustalenieścieżki postępowania w sytuacjach trudnych.
Rozwój, w tym ustalenie możliwości, sposobu i zakresu zwiększania kompetencji asystentki lub asystenta (np. umożliwienie udziału w szkoleniach, superwizjach, umożliwienie wymiany doświadczeń z innymi asystentkami i asystentami).
Więcej o dobrych praktykach, doświadczeniach oraz wnioskach i rekomendacjach dotyczących współpracy szkół z asystentkami i asystentami można przeczytać TUTAJ.
Zachęcamy także do zapoznania się z Checklistą dla szkół współpracujących z asystentkami i asystentami międzykulturowymi.